Belə məlum olur ki, ermənilərin hətta daş dövründə belə, öz dövlətləri olubmuş... Ən qədim sivilizasiyanın beşiyi hesab edilən Misirdə yaranmış ilk sinifli cəmiyyətin – dövlətin beş min il yaşı varsa, belə çıxır ki, ondan da hələ üç min il əvvəl erməni dövləti mövcud imiş. Bəşəriyyət tarixində ilk dövlətlər qədim insanın yaşaması üçün əlverişli olan ərazilərdə - əsasən çayların vadilərində meydana gəlmişdi. Məsələn, qədim Misir dövləti Nil çayının, Hindistan – Hind və Qanq, Çin isə Xuanxe və Yantszı çaylarının vadilərində yaranmışdılar. Tarixi təkamüldə dəmir istehsalı dövlətlərin yaranmasında güçlü təkanverici amil olub. Dəmir bizim eramızdan əvvəl IX əsrdə İran və Mesopotamiya ərazilərində əldə edilmiş, bununla da ibtidai icma quruluşundan quldarlıq quruluşuna keçid başa çatmış və sinifli cəmiyyətin yaranması ilə eyni zamanda dövlətlər də yaranmışdılar. Belə olan halda, dağlıq, sərt iqlimi olan indiki Ermənistan ərazisində səkkiz min il əvvəl dövlət necə yarana bilərdi?! Dövlətin yaranması üçün münbit zəmin olmalı idi.

“Tarixin atası” Herodot indiki Qafqazın ərazisini nəzərdə tutaraq yazır ki, “hərbi müttəfiq olan farslar və midiyalılardan başqa, burada hökmranlıq etmək iqtidarında olan üçüncü bir dövlət yox idi”. Strabon isə burada yaşayan iyirmi altı tayfanın adını çəkir ki, onların sırasında ermənilərə rast gəlinmir.

Qafqazın digər ərazilərinə onların haradan gəldikləri məlumdur. Qədimdə dəmir silah istehsalını daha çox inkişaf etdirən dövlətlər bunun hesabına geniş ərazilər zəbt edərək, güclü imperiyalar qura bilmişdilər. Belə imperiyalardan biri də Assuriya idi. Dəmir silah istehsalının inkişaf etdiyi Suriyanı ələ keçirən assuriyalılar bura başlanan qul axınına şərait yaradaraq, Hindistandan, Misir və Aralıq dənizi sahillərindən gələn qullara, xüsusən onların arasındakı sənətkarlara, dəmirçilik və dəmir silahlar hazırlamağı bacaranlara öz imperiyalarının ərazisində yaşamaq üçün şərait yaradırdılar. Hindistandan qaçıb gəlmiş hayk və siqin köçəri qaraçı tayfaları tez bir zamanda bu işi mənimsəyərək, Assuriya ərazisində məskunlaşdılar.

Eyni zamanda Balkanlarda yaşayan meziyalıların ərazisinə indiki Rumıniyadan köçüb gələn aromun tayfaları ərazi iddialarına görə yerli tayfalar tərəfindən kütləvi şəkildə deportasiya olunub. Aromunlar da yerli frakiyalılarla birgə Assuriyaya gələrək, burada kök salmıblar. Onlar da ermənilərin ulu əcdadları olan hay-siqin qaraçı tayfaları ilə birgə dəmirçilik və silah istehsalı işinə cəlb edilib, daha sonra birgə yaşayış nəticəsində qaynayıb-qarışaraq, erməni xalqını formalaşdırıblar.

O dövrün məşhur sərkərdəsi olan və ermənilərin “Böyük Tiqran” adlandırdıqları, guya “Böyük Ermənistanın” çarı olduğunu iddia etdikləri I Tiqran Əhəmənilər sülaləsindən olan fars Artabanın oğlu idi. Tiqran adı isə Tiqr (Dəclə) çayının adından götürülüb ki, bu da midiya dilində “tiqris”, yəni “ox kimi”, “sürətli axın” deməkdir. Midiyalıların azərbaycanlıların ulu əcdadları olduğu isə çoxdan sübuta yetirilib.

Ermənilər özlərinin hansı soy-kökə mənsub olduqlarını hələ də dəqiqləşdirə bilməyiblər və ya bu, onlara sərf etmir. Onlar gah özlərini “hayk” adlandırır, gah Qafqazın yerli xalqı olduqlarını sübut etmək üçün albanların nəslindən törədiklərini əsaslandırmağa çalışırlar. Ermənistanın sabiq prezidenti R.Köçəryanın səsləndirdiyi “Mən albanam!” bəyanatı kimi.

VI əsr erməni tarixçisi Zelob Qlakın əsərlərində onların skif işğallarından sonra Hindistanın Pəncab əyalətindən Bizansın şərqinə (indiki Suriya-Livan ərazisinə) qaçıb gəlmiş siqin (qaraçı) tayfalarının bir şəcərəsi olduqları qeyd edilir. Bunu “Большая советская энциклопедия” da təsdiqləyir. Digər bir ilkin orta əsr erməni tarixçisi Moisey Xorenasi yazır ki, “Biz haylar kiçik, azsaylı, zəif və başqalarının hakimiyyəti altında yaşayan xalqıq”.

Ermənilərin indi də dünyada özlərini daim əzabkeş xalq kimi qələmə vermələrinin əsasında əzilmiş, təqiblərə məruz qalmış köçəri psixologiyası və bu müddətdə onların təfəkküründə formalaşmış şüuraltı natamamlıq kompleksi, tabeliyində olduqları böyük dövlətlərə həsəd və nifrət psixologiyası durur.

XIX əsr tədqiqatçısı İ.Şopen yazır ki, “Ermənilər şən xalq deyillər: ehtiyatlılıq və tarixən köləlik onlarda təxəyyülün bütün şuxluğunu öldürmüşdür”. Müasir dövrdə belə, onlar başqa dövlətlərin himayəsinə sığınmaq ehtiyacı duyur, müstəqil yaşaya bilmirlər. 1878-ci il Berlin Konqresində onlar avropalıların, I Dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonrakı dövrdə Osmanlı imperiyasının süqutu ərəfəsində isə rusların qismində himayədar axtarmışlar. XXI əsrin əvvəllərində də eynilə tarix təkrar olunur!

1984-cü ildə Moskvada nəşr edilən “Народонаселение стран мира” kitabında qeyd edilir ki, erməni, qaraçı, sinq, pəncab dilləri bir-birinə çox yaxındır. Müasir dövrün özündə belə, həm qaraçıların, həm də ermənilərin sənətkarlığa, köçəriliyə meylli olmaları, hiyləgərlikləri, düşdükləri mühitə tez uyğunlaşa bilmək qabiliyyətləri, ailədə qadın və kişinin müstəqilliyi, magiyaya, fala baxmağa meylli olmaları və s. xüsusiyyətləri bu iki xalqın qohumluğunu göstərir. Qaraçıların əksəriyyət təşkil etdiyi Rumıniyada, Bolqarıstanda, Balkan ölkələrində güclü erməni diasporunun olması və onların yaxın münasibətləri də bunu sübut edir.

Qafqaza səyahət etmiş fransız yazıçısı Aleksandr Düma ermənilər haqda yazır ki, “Bu xalq daim başqa dinə etiqad edən hökmdarların təbəəsi olub. Yaşamaq uğrunda mübarizə instinkti nəticəsində onlar hiyləgər, kələkbaz insanlara çevriliblər”.
Rus diplomatı və yazıçısı Aleksandr Qriboyedov erməniləri “alçaq, gəldikləri torpağa sahib çıxan insanlar” kimi səciyyələndirib.
Erməni tarixini araşdıran məşhur qafqazşünas akademik V.Veliçko yazır ki, “Heç bir tarix məndə erməni tarixi qədər şübhə yaratmayıb. Müntəzəm olaraq sərhədləri tez-tez dəyişən erməni hökmdarları həmişə qonşularının güclü dövlətlərinin asılılığında olublar”.
İ.Şopen isə yazır ki, “Ermənilər Ərməniyyənin qədim sakinləri deyillər, onlar Assuriyadan gəlmədirlər”.

Tarixi mənbələr, o cümlədən Roma tarixçilərinin əsərlərində, məsələn, Korneliy Tatsitin əsərlərində qeyd edilir ki, “Bu xalq istər xasiyyətinə, istərsə də coğrafi vəziyyətinə görə qədimdən ikiüzlü və riyakardır. Bunlar daima romalılara nifrətdən, parfiyalılara isə hikkədən az qala partlayırlar”.

Erməni tarixçiləri isə belə bir cəfəngiyyat fikirlər səsləndirlər ki, guya “Böyük Ermənistanın” nümayəndələri Qədim Roma Senatında romalılarla yanaşı əyləşmək hüququna mailik yeganə əcnəbi xalq olublar. Hətta Romada Kolizeyin yaxınlığındakı qədim dünyanın xəritəsində “Armenia” Romanın yaxın müttəfiqi kimi göstərilir. Lakin Ermənistan dörd əsr müddətində Romadan asılı olub. Qədim Roma pullarının üzərində bizim eradan əvvəl I əsrdə Romanın Ermənistan üzərində qələbələrinin şərəfinə Ermənistan Roma imperatorunun dizi altında əyləşmiş qadın obrazında, itaətkar öküz, imdad diləyən erməni döyüşçüsü şəklində təsvir edilib. İnanırıq ki, günlərin birində məhz o şəkildə olmasa da, Azərbaycanda da Ermənistan üzərində qələbə şərəfinə pullar buracaq.

Nəzakət Məmmədova
AzVision.az üçün